Migrena miesiączkowa - przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Migrena to choroba, z powodu której częściej cierpią kobiety, dotyka 1 na 5 pacjentek w wieku reprodukcyjnym i tylko 1 na 13 mężczyzn w tym samym przedziale wiekowym [1]. Część pacjentek odczuwa ból głowy przed miesiączką, co może mieć związek z menstruacją i gospodarką hormonalną. Jak manifestuje się tzw. migrena miesiączkowa i co zrobić, aby złagodzić jej przebieg? Czym tak właściwie jest migrena menstruacyjna? Jak wygląda strategia leczenia migreny miesiączkowej?

Migrena miesiączkowa - przyczyny. Rodzaje migreny menstruacyjnej

Menstruacja to okresowe krwawienie miesiączkowe, które pojawia się cyklicznie u zdrowych pacjentek, co około 28-35 dni (od pokwitania aż po menopauzę). U 50 - 60% kobiet, które cierpią z powodu silnych bólów głowy, obserwuje się związek występowania migreny w czasie menstruacji [1]. Zgodnie z klasyfikacją Międzynarodowego Towarzystwa Bólów Głowy (IHS, International Headache Society), istnieją dwa typy migreny menstruacyjnej: 

• migrena zależna od miesiączki (z ang. menstrually related migraine) - w tym typie migreny menstruacyjnej nie występują objawy aury lub z mogą pojawić się dodatkowe ataki migreny z aurą lub bez aury w innej fazie cyklu. Tak więc, w przeciwieństwie do „czystej” migreny menstruacyjnej - napady pojawiają się również w innym czasie,

• „czysta” migrena menstruacyjna  (z ang. pure menstrual migraine), która jest migreną bez aury (nie pojawiają się żadne symptomy zwiastujące wystąpienie silnych dolegliwości bólowych). Ten tym migreny miesiączkowej występuje tylko w okresie menstruacji [2].

Co ciekawe, 10–20% młodych kobiet cierpi z powodu pierwszego napadu migreny jeszcze w tym samym roku, w którym pojawia się u nich pierwsza miesiączka [3]. 

Według badań, zdecydowana większość kobiet, które zgłaszają ataki bólów głowy okołomenstruacyjnych, cierpi z powodu migreny zależnej od miesiączki, a na „czystą” migrenę menstruacyjną bez aury, która daje o sobie znać tylko podczas menstruacji, choruje tylko 10% kobiet [3]. 

Jak wygląda etiologia i czynniki ryzyka w kontekście migreny miesiączkowej? Przyczyny migreny menstruacyjnej wciąż nie są do końca wyjaśnione, jednak lekarze wskazują na wpływ zmian hormonalnych (wystąpieniu napadów choroby sprzyjają krwawienia miesiączkowe związane ze spadkiem stężenia hormonów żeńskich). Tuż przed menstruacją następuje naturalny spadek poziomu estrogenu. W patofizjologii migreny, naukowcy zwracają też uwagę na uwalnianie prostaglandyny i spadek poziomu progesteronu [1].

Migrena miesiączkowa - objawy

Migrena menstruacyjna objawia się nawracającymi, silnymi bólami głowy, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Dolegliwości bólowe zwykle występują jednostronne, mają charakter pulsujący. Bólom migrenowym mogą towarzyszyć też zaburzenia czuciowe np. nadwrażliwość na światło, dźwięki, a nawet zapachy. Pacjentki niejednokrotnie skarżą się na współwystępowanie migreny z wymiotami, nudnościami, sztywnością karku. Niekiedy pojawiają się też zawroty głowy. Napady migrenowe mogą trwać od 4 do 72 godzin lub dłużej. Do sygnałów ostrzegawczych zalicza  rozdrażnienie, zmęczenie, problemy z koncentracją [3].

Warto dodać, że niestety ataki migreny miesiączkowej w porównaniu z innymi atakami migrenowymi, trwają dłużej, charakteryzują się większym natężeniem, większym ryzykiem nawrotu schorzenia, są też bardziej oporne na leczenie i większym stopniu utrudniają pacjentkom codzienne funkcjonowanie [3]. Wiele kobiet zastanawia się, jak wygląda diagnostyka migreny miesiączkowej? 

Migrena menstruacyjna - diagnostyka

Należy podkreślić, że nie każdy ból głowy w czasie miesiączki jest tożsamy z migreną menstruacyjną (trzeba ją różnicować z bólem głowy, który występuje w zespole napięcia miesiączkowego). Na rynku nie ma żadnego testu diagnostycznego, który pozwoliłby jednoznacznie rozpoznać migrenę - jak więc rozpoznać to schorzenie? Chorobę diagnozuje się przeprowadzając z pacjentką szczegółowy wywiad i ogólnolekarskie badanie podmiotowe. Rozpoznanie migreny miesiączkowej następuje, gdy objawy utrzymują się przynajmniej 2 z 3 kolejnych cykli oraz gdy dolegliwości bólowe pojawiają się nie wcześniej, niż 2 dni przed krwawieniem miesiączkowym lub do 3 dnia menstruacji [1]. Prawidłowe rozpoznanie migreny miesiączkowej warunkuje postępowanie farmakologiczne. Jakie metody leczenia tej choroby dają najlepsze efekty terapeutyczne?

Ból głowy a okres - jak leczyć migrenę menstruacyjną?

Dobrą kontrolę bólu gwarantuje leczenie doraźne (głównie preparaty tryptanowe, które na ogół są dobrze tolerowane). W leczeniu migreny miesiączkowej stosuje się:

• terapię hormonalną (np. antykoncepcyjna terapia hormonalna u kobiet do 50. roku życia, chorujących na migrenę bez aury, hormonalna terapia zastępcza HTZ w okresie około menopauzalnym), 

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ),

• tryptany (leczenie doraźne bólu o dużym natężeniu) [2].

W okresie okołomenstruacyjnym u kobiet cierpiących z powodu  napadów migreny związanych z krwawieniem miesięcznym, można wdrożyć również techniki terapeutyczne. Natomiast w prewencji napadów migreny miesiączkowej, rekomendowane są preparaty tryptanowe (przede wszystkim frowatryptan, a także naratryptan,  sumatryptan, zolmitryptan)  [3]. 

Podsumowując, zależność napadów migreny od miesiączki jest dobrze znana i ujęta w klasyfikacji bólów głowy Międzynarodowego Towarzystwa Bólów Głowy (IHS, International Headache Society). To, co odróżnia „czystą” migrenę miesiączkową od migreny zależnej od miesiączki, to przede wszystkim częstość napadów choroby. U kobiet cierpiących na migrenę miesiączkową typu drugiego („czystą”) - ataki pojawiają się jedynie w okresie krwawienia miesięcznego. U pacjentek ze zdiagnozowaną migreną zależną od miesiączki - napady pojawiają się zarówno w czasowej korelacji z menstruacją, jak i bez tej zależności [3]. Warto wspomnieć, że napady migrenowe związane z menstruacją mają tendencję do nasilenia w okresie okołomenopauzalnym, zwykle ustępując w okresie przekwitania [2].