Napięciowy ból głowy - przyczyny, objawy, leczenie

Napięciowe bóle głowy zaliczane są do samoistnych bólów głowy - dolegliwości bólowe nasilają się powoli, mogą trwać od kilkudziesięciu minut do nawet kilku dni. Postać przewlekła choroby wpływa na codzienne funkcjonowanie chorego na gruncie zawodowym i prywatnym. Co zwiększa ryzyko wystąpienia napięciowego bólu głowy i jak złagodzić dokuczliwe objawy tej popularnej przypadłości? 

Co to jest napięciowy ból głowy? Przyczyny choroby

Napięciowy ból głowy (NBG) to powszechna dolegliwość, na różnym etapie życia może się z nim zetknąć ⅘ ogólnej populacji. W przeszłości NBG był określany mianem bólu zwykłego naczynioruchowego lub przewlekłego samoistnego bólu głowy. Z napięciowym bólem głowy nieco częściej zmagają się kobiety, niż mężczyźni (stosunek 4 do 5). Choroba zwykle pojawia się między 25.-30.r.ż., a najwięcej zachorowań przypada po 40. r.ż. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, dokładna etiologia napięciowego bólu głowy nie jest do końca znana, natomiast do głównych czynników ryzyka zalicza się zaburzenia snu, zaburzenia o podłożu psychicznym (lęk, depresja, chroniczny stres), bruksizm, uraz w okolicy głowy i szyi, zmiany hormonalne. NBG, podobnie jak migrena zaliczany jest do bólów samoistnych (pierwotnych). Natomiast bóle, które współistnieją z innym schorzeniem, nazywane są wtórnymi bólami głowy. Zgodnie z uaktualnioną, Międzynarodową Klasyfikacją Bólów Głowy (International Classification of Headache Disorders), wyróżnia się kilka podtypów napięciowego bólu głowy:

• postać epizodyczną rzadką (epizody występują rzadziej, niż raz w miesiącu i mniej, niż 12 dni w skali roku),

• postać epizodyczną częstą (epizody występują od 1 do 14 dni w miesiącu i łącznie 12–179 dni w roku), 

• postać przewlekłą (bóle głowy występują co najmniej 15 dni w miesiącu i 180 dni w skali roku).

Najbardziej uciążliwy jest napięciowy ból głowy o charakterze przewlekłym, który dotyka 2-3% pacjentów (w większości przypadków rozwija się z bólu epizodycznego). Może utrzymywać się przez lata i nierzadko jest trudny w leczeniu. Częste nawroty dolegliwości bólowych (niekiedy są to wręcz codzienne bóle głowy) zaburzają życie chorych, ograniczając wiele ich aktywności [1].

Napięciowy ból głowy - objawy choroby

Napięciowy ból głowy charakteryzuje się małym lub umiarkowanym natężeniem, pacjenci określają odczuwane dolegliwości bólowe jako rozlane, uciskowe i tępe, zwykle dotyczą okolicy czołowej, potylicy, skroni, choć mogą obejmować też całą głowę. Ból występuje obustronnie, nie jest pulsujący, nie nasila pod wpływem wysiłku fizycznego ani nie towarzyszą mu symptomy, takie jak nudności lub wymioty, często występujące przy migrenie. Natomiast u chorego mogą być zauważalne napięte mięśnie karku, wystąpić fotofobia (światłowstręt) lub fonofobia (nadwrażliwość na dźwięk) pojedynczo lub jednocześnie. Objawy bólowe nasila stres, wzmożone napięcie emocjonalne, brak snu, odwodnienie [2]. Wiele osób zastanawia się, jak wygląda diagnoza napięciowego bólu głowy?

Napięciowy ból głowy - diagnostyka

Rozpoznanie napięciowego bólu głowy lekarz ustala na podstawie obrazu klinicznego po wykluczeniu innych rodzajów bólów głowy. Jako że jest to samoistny ból głowy (pojawia się bez konkretnej przyczyny), specjaliści często mają problem z dokładnym kwalifikowaniem napięciowego bólu głowy i migreny (w 30% przypadków napady migrenowe nie mają charakteru pulsującego, a ból występuje obustronnie, co sprawia, że lekarze stawiają błędną diagnozę - uznając atak migreny za ból głowy napięciowy). Diagnostyką tego rodzaju dolegliwości powinien zająć się doświadczony neurolog. Jak leczyć ból głowy typu napięciowego (tension-type headache) [3]?

Napięciowy ból głowy - leczenie farmakologiczne i niefarmakologiczne

Z tego względu, iż podtypy napięciowego bólu głowy o charakterze epizodycznym nie upośledzają codziennego funkcjonowania, wielu chorych w ogóle nie szuka pomocy medycznej, radząc sobie na własną rękę. Szybką ulgę w przypadku bólów głowy o słabym lub umiarkowanym nasileniu przynoszą leki na bazie ibuprofenu, naproksenu sodu, paracetamolu - dostępne w każdej aptece bez recepty. Inaczej jest przy przewlekłej odmianie choroby, która może dawać o sobie znać przez lata, tutaj stosuje się zarówno leczenie farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne, zwykle korzystając z pomocy lekarza. Potwierdzoną skuteczność w terapii leczniczej wykazuje biofeedback EMG, który jest alternatywną metodą leczenia różnych bólów głowy (nie tylko napięciowego bólu głowy, ale też np. migreny). Połączenie biofeedbacku EMG z treningiem relaksacyjnym może zmniejszyć dolegliwości bólowe aż o 50%. Czasami wdraża się również akupunkturę, fizykoterapię, kręgarstwo, masaż okolicy mięśni przyczaszkowych, natomiast nie ma potwierdzenia skuteczności tych metod w przypadku bólu głowy napięciowego (postać przewlekła) [3].

Napięciowy ból głowy - ćwiczenia fizyczne

Wielu pacjentów, którzy zmagają się z napięciowym bólem głowy obawia się ćwiczeń fizycznych - zupełnie niesłusznie. Aktywność fizyczna nie nasila dolegliwości bólowych, wręcz przeciwnie. Umiarkowany, regularny wysiłek fizyczny dobrany do kondycji i stanu zdrowia danej osoby (np. praktykowanie jogi), może ograniczyć występowanie epizodów bólu, podnosząc komfort codziennego funkcjonowania.

Napięciowy ból głowy - profilaktyka

W zapobieganiu napięciowemu bólowi głowy w postaci przewlekłej stosuje się zwykle leki przeciwdepresyjne.  Istotne jest prowadzenie regularnego trybu życia, minimalizacja stresu emocjonalnego, który odpowiada za większość epizodów bólowych. Należy dbać o regularną ilość posiłków, unikając wysokoprzetworzonej żywności i dostarczać organizmowi 1,5-2l płynów w ciągu dnia, aby nie doprowadzić do odwodnienia. Wskazane jest odstawienie alkoholu i papierosów oraz zachowywanie higieny snu. 

Podsumowując, pacjenci ze zdiagnozowanym napięciowym bólem głowy odczuwają tępe, niezbyt silne bóle, które obejmują całą głowę, tylko czoło, skronie, czy też potylicę. Etiologia schorzenia nie jest do końca znana, jednak istotnym czynnikiem ryzyka są zaburzenia snu oraz zaburzenia psychogenne (nawroty może prowokować silny stres, stany depresyjne, lęki). Przewlekłe bóle napięciowe głowy są trudne w leczeniu (natomiast postaci epizodyczne ustępują samoistnie i nie wymagają specjalistycznego leczenia).